Sim we kabel önümlerinde ulanylýan ekranlama iki düýbünden başga düşünjelere eýedir: elektromagnit ekranlama we elektrik meýdanynyň ekranlamasy. Elektromagnit ekranlama ýokary ýygylykly signallary iberýän kabelleriň (meselem, RF kabelleri we elektron kabeller) daşarky päsgelçilik döretmeginiň öňüni almak ýa-da daşarky elektromagnit tolkunlaryň gowşak toklary geçirýän kabellere (meselem, signal ýa-da ölçeg kabelleri) päsgel bermeginiň öňüni almak, şeýle hem simleriň arasyndaky özara täsiri azaltmak üçin niýetlenendir. Elektrik meýdanynyň ekranlamasy orta we ýokary woltly elektrik kabelleriniň geçirijiniň ýüzünde ýa-da izolýasiýa ýüzünde güýçli elektrik meýdanyny deňagramlaşdyrmak üçin niýetlenendir.
1. Elektrik meýdanyny goraýjy gatlaklaryň gurluşy we talaplary
Elektrik kabelleriniň goragy geçirijileriň goragyny, izolýasiýa goragyny we metal goragyny öz içine alýar. Degişli standartlara laýyklykda, nominal naprýaženiýesi 0,6/1kV-dan ýokary bolan kabellerde metal gorag gatlagy bolmaly, ol her bir izolýasiýa edilen özenine ýa-da köp özenli simli kabel özenine ulanylyp bilner. Nominal naprýaženiýesi 3,6/6kV-dan az bolmadyk XLPE izolýasiýaly kabeller we nominal naprýaženiýesi 3,6/6kV-dan az bolmadyk EPR inçe izolýasiýaly kabeller (ýa-da nominal naprýaženiýesi 6/10kV-dan az bolmadyk galyň izolýasiýaly kabeller) üçin içki we daşarky ýarymgeçiriji gorag gurluşlary hem zerurdyr.
(1) Geçirijileri Goramak we Izolýasiýa Goramak
Geçirijiniň goragy (içki ýarymgeçiriji gorag) metal däl bolmaly, ol ekstrudirlenen ýarymgeçiriji materialdan ýa-da geçirijiniň daşyna saralan ýarymgeçiriji lentadan we ekstrudirlenen ýarymgeçiriji gatlakdan ybarat bolmaly.
Izolýasiýa goragy (daşky ýarymgeçiriji gorag) her bir izolýasiýa edilen özeniň daşky ýüzüne gönüden-göni çykarylýan metal däl ýarymgeçiriji gatlakdyr, ol izolýasiýa berk ýapyşyp ýa-da ondan aýrylyp bilner. Çykarylan içki we daşky ýarymgeçiriji gatlaklar izolýasiýa berk ýapyşmaly, ýumşak serhetler, aýdyň zynjyr yzlary, ýiti gyralar, bölejikler, ýanma yzlary ýa-da dyrnaklar bolmaly däl. Garramadan öň we soň garşylyk geçiriji gorag gatlagy üçin 1000 Ω·m-den we izolýasiýa gorag gatlagy üçin 500 Ω·m-den geçmeli däl.
Içki we daşky ýarymgeçiriji gorag materiallary degişli izolýasiýa materiallaryny (meselem, özara baglanyşykly polietilen, etilen-propilen kauçuk we ş.m.) uglerod garasy, antioksidantlar, etilen-winil asetat kopolimeri we beýleki goşundylar bilen garyşdyrmak arkaly ýasalýar. Uglerod garasy bölejikleri polimeriň içinde deň derejede, aglomerasiýa ýa-da ýaramaz dispersiýa bolmazdan paýlanmalydyr.
Içki we daşky ýarymgeçiriji gorag gatlaklarynyň galyňlygy naprýaženiýe derejesi bilen artýar. Izolýasiýa gatlagyndaky elektrik meýdanynyň güýji içerki tarapda ýokary, daşarky tarapda bolsa pes bolany üçin, ýarymgeçiriji gorag gatlaklarynyň galyňlygy içerki tarapda hem daşarky tarapdakydan has uly bolmaly. Öňler, gowşak çöküş gözegçiligi sebäpli dyrnaklaryň ýa-da aşa gaty mis lentalaryň döreden deşilmeleriniň öňüni almak üçin daşky ýarymgeçiriji gorag içki tarapdakydan biraz galyň ýasalýardy. Indi, onlaýn awtomatik çöküş gözegçiligi we tawlanan ýumşak mis lentalar bilen, içki ýarymgeçiriji gorag gatlagy daşky gatlaga biraz galyň ýa-da deň bolmaly. 6–10–35 kV kabeller üçin içki gatlagyň galyňlygy, adatça, 0,5–0,6–0,8 mm bolýar.
(2) Metall gorag
Nominal woltlylygy 0,6/1kV-dan ýokary bolan kabellerde metal gorag gatlagy bolmaly. Metal gorag gatlagy her bir izolýasiýa edilen özenine ýa-da kabel özenine goýulmaly. Metal gorag bir ýa-da birnäçe metal lentadan, metal örümlerden, metal simleriň konsentrik gatlaklaryndan ýa-da metal simleriň we metal lentalaryň utgaşmasyndan ybarat bolmaly.
Ýewropada we beýleki ösen ýurtlarda, ýokary gysga zynjyrly toklary bolan garşylykly topraklanan goşa zynjyr ulgamlarynyň ulanylmagy sebäpli, mis simli gorag giňden ulanylýar. Käbir öndürijiler kabel diametrini azaltmak üçin mis simleri bölüji örtüge ýa-da daşky örtüge goýýarlar. Hytaýda, garşylykly topraklanan goşa zynjyr ulgamlaryny ulanýan käbir esasy taslamalardan başga, ulgamlaryň köpüsi gysga zynjyrly tokuň derejesini iň pes derejä çenli çäklendirýän ýaý basyşly spiral topraklanan bir zynjyrly elektrik çeşmelerini ulanýarlar, şonuň üçin mis lenta goragy ulanylyp bilner. Kabel zawodlary satyn alnan gaty mis lentalary ulanmazdan öň belli bir uzalma we dartgynlylyk güýjüne ýetmek üçin kesmek we ýumşatmak arkaly gaýtadan işleýärler (gaty gaty bolsa izolýasiýa gorag gatlagyny dyrnaýar, gaty ýumşak bolsa gyrymsy bolar). Ýumşak mis lentalar GB/T11091-2005 Kabeller üçin mis lentasyna laýyk gelmelidir.
Mis lenta goragy bir gatlakly ýumşak mis lentadan ýa-da aralyklary bolan spiral görnüşinde örtülen ýumşak mis lentadan ybarat bolmaly. Mis lentanyň ortaça örtüş tizligi onuň ininiň 15% -ine (nominal gymmaty) deň bolmaly we iň pes örtüş tizligi 5% -den az bolmaly däl. Mis lentanyň nominal galyňlygy bir ýadroly kabeller üçin azyndan 0,12 mm we köp ýadroly kabeller üçin azyndan 0,10 mm bolmaly. Mis lentanyň iň pes galyňlygy nominal gymmatyň 90% -inden az bolmaly däl. Izolýasiýa goragynyň daşky diametrine (≤25 mm ýa-da >25 mm) baglylykda, mis lentanyň ini adatça 30–35 mm bolýar.
Mis sim goragy spiral saralan ýumşak mis simlerden ýasalýar, mis simleriň ýa-da mis lentalaryň garşy spiral saralan örtügi bilen berkidilýär. Onuň garşylygy GB/T3956-2008 Kabelleriň geçirijileriniň talaplaryna laýyk gelmelidir we nominal kese-kesiş meýdany näsazlyk tok kuwwatyna görä kesgitlenmelidir. Mis sim goragy üç damarly kabelleriň içki örtüginiň üstüne ýa-da gönüden-göni izolýasiýa, daşky ýarymgeçiriji gorag gatlagy ýa-da bir damarly kabelleriň degişli içki örtüginiň üstüne ulanylyp bilner. Goňşy mis simleriň arasyndaky ortaça aralyk 4 mm-den geçmeli däl. Ortaça aralyk G aşakdaky formula arkaly hasaplanýar:
nirede:
D – mis sim goragynyň aşagyndaky kabel özeniniň diametri, mm;
d – mis simiň diametri, mm;
n – mis simleriň sany.
2. Gorag gatlaklarynyň roly we olaryň naprýaženiýe derejeleri bilen baglanyşygy
(1) Içki we Daşky Ýarymgeçiriji Goragyň Roli
Kabel geçirijileri, adatça, köp sanly simlerden gysylýar. Izolýasiýa ekstruziýasy wagtynda geçirijiniň ýüzi bilen izolýasiýa gatlagynyň arasynda boşluklar, burmalar we beýleki ýüz deňsizlikleri bolup biler, bu bolsa elektrik meýdanynyň konsentrasiýasyna sebäp bolup, ýerli howa boşlugynyň boşalmagyna we agaç boşlugynyň boşalmagyna getirýär we dielektrik işiniň peselmegine getirýär. Geçirijiniň ýüzüne ýarymgeçiriji material gatlagyny (geçirijini goraýjy) ekstruziýa etmek arkaly izolýasiýa bilen berk aragatnaşyk üpjün edilýär. Ýarymgeçiriji gatlak we geçiriji bir potensialda bolany üçin, olaryň arasynda boşluklar bolsa-da, elektrik meýdanynyň täsiri bolmaz, şeýdip bölekleýin boşluklaryň öňüni alýar.
Şonuň ýaly-da, daşky izolýasiýa ýüzi bilen metal örtüginiň (ýa-da metal goragynyň) arasynda boşluklar bar we naprýaženiýe derejesi näçe ýokary bolsa, howa boşlugynyň boşalmagy şonça-da ähtimal. Daşky izolýasiýa ýüzünde ýarymgeçiriji gatlagy (izolýasiýa goragy) çykarmak arkaly metal örtük bilen daşky ekwipotensial ýüz emele gelýär, boşluklardaky elektrik meýdanlaryny ýok edýär we bölekleýin boşalmalaryň öňüni alýar.
(2) Metall goragyň roly
Metall goragyň funksiýalaryna aşakdakylar girýär: adaty şertlerde kuwwatly toguň geçirilmegi, näsazlyklar wagtynda gysga ýapyşyk togunyň ýoly hökmünde hyzmat etmek; izolýasiýadaky elektrik meýdanyny çäklendirmek (daşky elektromagnit päsgelçilikleri azaltmak) we birmeňzeş radial elektrik meýdanyny üpjün etmek; deňagramsyz toguň geçirilmegi üçin üç fazaly dört simli ulgamlarda neýtral liniýa hökmünde hereket etmek; we radial suwuň öňüni almakdan gorag bermek.
Ýerleşdirilen wagty: 2025-nji ýylyň 28-nji iýuly